Hoogbegaafdheid en sensitiviteit

Veel hoogbegaafde kinderen zijn gevoeliger voor prikkels. Door hun sensitiviteit hebben deze kinderen minder stimulans nodig om een reactie op te roepen. Ze kunnen veel heftiger en langduriger reacties laten zien. Dit kan soms belemmerend werken in hun functioneren. Het is de uitdaging voor opvoeders om het hoogbegaafde kind dit te laten ervaren als een talent, in plaats van als een probleem.

Deze hoogsensitiviteit kan zich uiten op verschillende gebieden. De Poolse psychiater Dąbrowski onderscheidde naast een hoge intelligentie bij hoogbegaafden ook een hoge prikkelgevoeligheid en het vermogen om te kunnen reflecteren op je eigen gedrag. Hij hanteerde de term ‘overexcitabilities’ voor overgevoeligheden op verschillende ontwikkelingsgebieden.

Hoge psychomotorische prikkelgevoeligheid:

Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een hoog energieniveau. Ze zijn beweeglijk, praten snel en zijn fysiek nadrukkelijk aanwezig. Ook hebben ze vaak weinig slaapbehoefte. Zij vragen om veel bewegingsruimte, voor, gedurende en na schooltijd. Daarom kan het voor hen fijn zijn om een sport te beoefenen. En naast fysieke inspanning ook tijd zoeken voor ontspanning en rust.

Zintuigelijke sensitiviteit:

Kinderen met een hogere gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels kunnen sterk genieten van beeldende kunst, muziek, geluiden, kleuren en vormen. Zij kunnen ergens enorm van genieten, of er juist een afkeer van hebben. Soms kunnen ze snel overprikkeld raken door huidcontact (geen labeltjes aan kleding kunnen verdragen, of geen nauwsluitende kleding). Deze kinderen hebben een omgeving nodig waar daarvoor de ruimte is.

Hoge intellectuele prikkelgevoeligheid:

Dit is één van de belangrijkste kenmerken van kinderen met een hoog IQ. De intellectuele prikkelgevoeligheid kan zich uiten door alles te willen analyseren, een scherp observatievermogen, onafhankelijk kunnen denken, kritisch zijn, nieuwe ideeën kunnen ontwikkelen. Problemen in de samenleving, het milieu, leven en dood, kunnen hen erg bezighouden. De behoefte aan intellectuele uitdaging vraagt om het aanbieden van hogere denkvaardigheden dan alleen onthouden, begrijpen en toepassen.  Aandacht voor leren leren, analyseren en ontdekken.

Verbeeldingskracht en voorstellingsvermogen:

Kinderen met een hoge verbeeldingskracht zullen een voorkeur hebben voor het gebruik van beelden en metaforen in taal. Zij hebben het vermogen om gedetailleerd en levendig te kunnen visualiseren. Dit kan soms zo ver gaan dat ze het moeilijk vinden om fantasie en werkelijkheid te scheiden. Deze kinderen zullen graag werken met mindmaps in plaats van gewone aantekeningen. Ook zullen ze het prettig kunnen vinden om met kleuren en plaatjes organisatie aan te brengen in hun leerwerk.

Emotionele sensitiviteit:

Kinderen met een hoge gevoeligheid op emotioneel gebied kunnen emoties intenser en complexer ervaren. Ook kunnen ze hoogsensitief zijn als het gaat om het aanvoelen van emoties van anderen. Dit kan zich uiten in een sterk vermogen tot empathie, een sterke gehechtheid aan personen, of aan overbezorgdheid voor anderen. Het is voor hoogsensitieve kinderen belangrijk dat ze hun gevoelens leren accepteren, ondanks de intensiteit. Door te leren letten op hun eigen waarschuwingssignalen worden ze er niet door overvallen. Geef hen de ruimte om emoties en gevoelens te delen, leer hen ontspanningstechnieken.

Prikkelgevoeligheid bij hoogbegaafde kinderen kan hen soms in de problemen brengen en door anderen als lastig worden ervaren. Toch is het vaak een wezenlijk onderdeel van hun persoonlijkheid en kan eerder worden gezien als een kwaliteit. Leer kinderen zich bewust te zijn van deze kwaliteiten, te luisteren naar de signalen en het gedrag zo goed mogelijk af te stemmen op de omgeving. Het delen van intense belevingen kan inspirerend zijn!